Sinds het begin van deze eeuw voltrekt zich een stille revolutie: de opkomst van de microbrouwerijen. Deze kleine ambachtelijke brouwerijen vinden de kunst van het bierbrouwen opnieuw uit, en bieden een vaak ongeëvenaarde diversiteit en kwaliteit aan. Waarom zijn ze zo succesvol in België?

Brouwtraditie

Hoewel de brouwtraditie in onze streken teruggaat tot het beroemde Gallische gerstebier, speelden de abdijen en kloosters in de middeleeuwen een cruciale rol in de ontwikkeling van brouwtechnieken en de vestiging van een staatsmonopolie op de productie van alcohol. Vandaag zijn er volgens de Belgische Brouwers zo’n 417 brouwerijen in ons land, waaronder microbrouwerijen die worden gekenmerkt door een beperkte productie, vaak minder dan 1.000 hectoliter per jaar, en door een focus op kwaliteit, creativiteit en authenticiteit.

‘Deze ontwikkeling van kleine ambachtelijke structuren begon aan de overkant van de Atlantische Oceaan,’ legt Cédric Dautinger, hoofdredacteur van Beer.be, uit. ‘Het maakt deel uit van de wereldwijde beweging van de tweede ambachtelijke bierrevolutie die ongeveer veertig jaar geleden begon in Noord-Amerika en Engeland, waar brouwers net de Belgische stijlen hadden ontdekt. Het kwam zo’n vijftien jaar geleden terug bij ons, de tijd om de oceaan over te steken, met een sterke bloei tien jaar geleden.

In 2000 was er in Brussel alleen nog maar Brasserie Cantillon (opgericht in 1900). Na het succes van een eerste bier voor de Zinneke Parade richtten Yvan De Baets en Bernard Leboucq kort daarna Brasserie de la Senne op, die in enkele jaren tijd goed hoppige ‘craft’ bieren weer in de mode bracht. Sinds 2019 is de brouwerij gevestigd bij Tour et Taxis. Nieuwe spelers volgden en er zijn nu een twintigtal microbrouwerijen in de hoofdstad, maar ook in Vlaanderen, en dan voornamelijk in Gent.’

Innovatie

De ontwikkeling van microbrouwerijen is ook een antwoord op de groeiende vraag naar ambachtelijke bieren en lokale specialiteiten. Deze kleine structuren worden vaak opgericht door enthousiastelingen die een alternatief bieden voor industriële bieren. Microbrouwerijen spelen een cruciale rol in de lokale economie, moedigen ondernemerschap aan en helpen het milieubewustzijn te vergroten. Veel microbrouwerijen passen immers duurzame praktijken toe, zoals het gebruik van grondstoffen uit hun regio, het verminderen van afval en het minimaliseren van hun ecologische voetafdruk.

Een van de opvallende kenmerken van Belgische microbrouwerijen is hun vermogen om te innoveren. In tegenstelling tot de grote brouwerijen zijn ze niet gebonden aan de eisen van massaproductie, waardoor ze kunnen experimenteren met ongebruikelijke ingrediënten en innovatieve gistingsprocessen. Het resultaat daarvan zijn bieren met een brede waaier aan smaken, van wilde lambiek, hoppige IPA en verfrissende Saison tot robuuste stout.

De bieren van deze microbrouwerijen zijn vaak ongefilterd en ongepasteuriseerd, waardoor de natuurlijke aroma’s en smaken bewaard blijven. Ze zijn over het algemeen complexer en rijker van smaak; een echt voordeel voor bierliefhebbers..

Uitdagingen

Ondanks hun succes staan de Belgische microbrouwerijen voor een aantal uitdagingen. ‘De coronacrisis’, vervolgt Cédric, ‘heeft een grote rem gezet op hun ontwikkeling, die nog werd versterkt door de sluiting van de horeca, vervolgens door de stijging van de grondstoffen- en energieprijzen en tot slot door de oorlog in Oekraïne, een belangrijke producent van granen en, wat we soms vergeten, glazen flessen. De gewoonten van de consumenten zijn veranderd, er is geen staatssteun meer en de horeca verkeert in een crisis: het financiële evenwicht is moeilijk te behouden.’

Ook de productiekosten en regelgevende vereisten kunnen bijzonder zwaar zijn voor kleine structuren. Desondanks blijft de toekomst van de Belgische microbrouwerijen veelbelovend. De trend naar lokale, ambachtelijke producten werkt in hun voordeel. Bovendien bundelen veel microbrouwerijen hun krachten om te investeren in ultramoderne apparatuur en om samenwerkingsverbanden aan te gaan teneinde hun invloed uit te breiden. Het Belgische brouwerijlandschap zal zeker nog verrijkt worden door deze enthousiastelingen die een duizendjarige traditie in stand houden en opnieuw uitvinden.

De gok van CoHop

De concurrentie met de grote brouwerijen, die de markt in hun greep hebben, blijft sterk en microbrouwerijen moeten voortdurend innoveren om zich van de massa te onderscheiden. Maar er ontstaan nieuwe initiatieven, zoals CoHop, de eerste coöperatie van microbrouwerijen, opgericht in Brussel door vier microbrouwerijen – Brasserie Witloof, DrinkThatBeer, Janine en 1B2T/1 ­bière, 2 tartines.

‘Het project werd opgestart door Thomas,’ legt Rémi (DrinkThatBeer) uit, ‘die verschillende partners samenbracht met het idee om de apparatuur te bundelen, ervaring en vaardigheden te delen en de productie naar Brussel te verplaatsen. Daarvoor brouwden we alle vier op bestelling, meestal buiten Brussel, dus we wilden het nog lokaler maken.’

In juni 2021 verhuisde de groep naar het Arsenaal in Etterbeek en het eerste brouwsel werd geproduceerd in april 2022: ‘We hebben onze waarden gebundeld om ons project te definiëren’, vervolgt Rémi. ‘Naast de aankoop van grondstoffen en apparatuur wilden we ook een zo milieuvriendelijk mogelijk lokaal creëren door de warmte van de koelgroep terug te winnen en opnieuw in het verwarmingscircuit te injecteren, en door het energieverbruik te optimaliseren. De nadruk werd ook gelegd op delen, op toegankelijkheid voor iedereen. Vanuit de bar op de tussenverdieping, waar we al onze producten in een ultrakort circuit verkopen, kunnen bezoekers alles volgen wat er gebeurt. Het is een gezellige plek waar mensen samen kunnen komen en er worden allerlei evenementen georganiseerd, zoals concerten en verschillende culturele evenementen… Er is een broodjeszaak opgericht bij de ingang. We produceren met z’n vieren ongeveer 400hl per jaar, dus we zijn nog steeds een microbrouwerij…’.

Op de website cohop.be vat één zin het project samen, dat ook dat van alle microbrouwerijen is: ‘In een wereld waarin menselijk contact opnieuw centraal staat, waarin vakmanschap, lokale verankering, delen en solidariteit waarden zijn die benadrukt worden, willen we het Brusselse vakmanschap valoriseren door de oprichting van duurzame en ecologisch verantwoorde microbrouwerijen te vergemakkelijken en zo het aanbod van ambachtelijke kwaliteitsproducten te versterken op de Brusselse markt.’ We hadden het niet beter kunnen zeggen…

En hoe zit het met de horeca?

Microbrouwerijen verdelen het grootste deel van hun productie ter plaatse om hun marge te maximaliseren. Ze zijn dus sterk aanwezig in biercafés, maar nog maar weinig in restaurants, met name omdat ze vaak in blikjes worden verkocht in plaats van flessen, en een relatief korte houdbaarheid hebben.

Cédric besluit: ‘Hoewel sommige restaurants menu’s hebben met goede wijn-spijscombinaties, zijn pairings met bier nog te zeldzaam. Er moet nog veel huis-aan-huisverkoop worden gedaan en de restauranthouders, chef-koks en sommeliers moeten er meer interesse voor tonen. Er is echter een nieuwe golf van jonge sommeliers die geweldige hopcombinaties voorstellen, ook alcoholvrije. Dat zal ingang vinden…’.

[ Muriel Lombaerts & Marc Vanel – foto’s: © Marc Vanel & Adrien Dubois (CoHop) ]