Bordreporter: een vector van het imago of een ongewenst ritueel?

Een gedrag dat chefs en bedienend personeel steeds meer irriteert. Het bord is nauwelijks op tafel gezet of de klant maakt al met zijn smartphone foto’s van het gerecht. Die zogenaamde ‘foodografie’ is een erg opdringerig ritueel geworden. Te opdringerig? Wij hebben het gevraagd aan enkele chefs en sommeliers.

Het fenomeen is wereldwijd. Het fotograferen, vaak van alle gerechten van een menu, en het vervolgens sturen van de foto’s op de sociale netwerken, is bijna een norm geworden voor ‘foodies’. Er zijn zelfs websites die gespecialiseerd zijn in dit soort foto’s, zoals ‘Instamiam’ en ‘Foodporn’. Deze laatste beschikt zelfs over 67 miljoen afbeeldingen… Een aanpak die verschillende vragen kan oproepen. Er bestaat ook een ‘Food Reporter’-website die in 2011 is opgericht door enkele vrienden die foto’s en commentaren uitwisselden. Nu heeft hij meer dan 100.000 gebruikers en meer dan 50.000 restaurants.

Naar de presentatie van het gerecht wordt vaak niet geluisterd: de foto’s krijgen voorrang

Foto’s van slechte kwaliteit die vaak rechtstreeks naar vrienden worden gestuurd, kunnen een negatief beeld geven. Mensen twitteren, liken, geven commentaar… Het gevolg is dat het gerecht waarschijnlijk niet meer echt warm is… Een eerste probleem waar restauranthouders zich aan ergeren. Soms klimmen mensen zelfs op hun stoel om een goed zicht te hebben of gebruiken ze een flitser (die de naburige tafels kan irriteren) of een flexibele driepoot die op de tafel wordt geplaatst. Naar de presentatie van het gerecht door het bedienend personeel wordt vaak niet geluisterd: de foto’s krijgen voorrang. Sommigen zullen dit zien als gratis reclame op de sociale netwerken en dus misschien als een versneller van hun zichtbaarheid. Naast het feit dat de originaliteit van de presentatie op het bord geen verrassing meer zal zijn voor toekomstige klanten. Wat de intellectuele eigendom van het gerecht betreft, die wordt niet als een ‘auteursrecht’ erkend. Paul Bocuse wilde destijds de creaties van chefs beschermen. ‘Een gerecht kan alleen auteursrechtelijk worden beschermd als het de originaliteit van een chef vertoont in zijn uiterlijk en enscenering, wat uiterst zeldzaam is,’ waarschuwt Jean-Marc Felzenszwalbe, advocaat bij de balie van Parijs. Het fenomeen treft absoluut alle restaurants, van driesterrenrestaurants tot pizzeria’s. Over pizza gesproken, dat zou het meest gefotografeerde product in de categorie ‘food’ op Instagram zijn, vóór sushi en pasta.

Culinair exhibitionisme, een pathologische obsessie

Een sterrenchef uit het noorden van Frankrijk, gestoord door deze foto’s, heeft zelfs een doorgestreept fototoestel op zijn menukaart gezet. Een zeldzame aanpak die vragen wil oproepen. Een verbod om mensen tot nadenken te stemmen. In New York verbieden steeds meer restaurants het fotograferen van gerechten. In Los Angeles biedt een chef 5% korting op de rekening als de klant zijn digitaal toestel in de vestiaire achterlaat. Het restaurant van een wijnproducent in Israël heeft daarentegen borden ontworpen voor fotoliefhebbers. Een culinaire fotograaf geeft zelfs advies om de creaties van de klanten beter te doen uitkomen, zoals een bord dat 360° draait.

Een idee dat door sommige chefs wordt toegepast: zodra het gerecht klaar is, de klant uitnodigen om het te komen fotograferen, bijvoorbeeld op het aanrecht, in de keuken.

Foto’s van gerechten naar kennissen sturen zou zelfs neerkomen op ‘culinair exhibitionisme’. Een Amerikaanse studie neigt te bewijzen dat het fotograferen van een gerecht en het posten ervan op de sociale netwerken het gerecht lekkerder zou maken en de klant er dan meer van zou genieten. Voor een psychiater is dat een eetstoornis en een pathologische obsessie… Zoals voor Japanse toeristen die Europa in een paar dagen bezoeken en de bezochte landen pas echt ontdekken bij hun terugkeer dankzij de foto’s die ze hebben genomen. De maaltijd is nog niet eens begonnen en is het al een geruststellend souvenir.

Restauranthouders, chefs en sommeliers: wat vinden zij ervan?

Yannick Dehandschutter (‘Sir Kwinten’ in Lennik, 1*)
Deze sommelier heeft de ‘Ruffus’-prijs voor beste sommelier ontvangen van de Michelingids. ‘Met het succes van de sociale netwerken is het niet meer mogelijk om het fenomeen van het fotograferen van borden in restaurants tegen te houden, laat staan het te verbieden. Je moet ermee leren leven. Uiteindelijk is dat niet echt een probleem, behalve dat de verrassing, de ontdekking van het bord, al bekend is bij toekomstige klanten die foto’s hebben ontvangen van vrienden die gekomen zijn. Het probleem ligt echter bij de kwaliteit van de foto’s, die vaak slecht is. Maar het geeft ons veel zichtbaarheid. Het is reclame voor ons. De smartphone domineert ons leven. Dat is een vaststelling. En ik moet toegeven dat ik als klant ook soms foto’s maak.

Marc Leveau (‘Le Pilori’ in Ecaussinnes, 1*)
‘In ons restaurant zijn er weinig spanningen bij het opdienen van de borden. Onze keuken is niet erg fotogeniek. Maar afgezien van de foto’s is het vaak moeilijk om aan tafel te serveren terwijl de ene persoon telefoneert en de andere buiten staat te roken…’.

Andy De Brouwer (‘Les Eleveurs’, Halle)
‘Ik noem ze ‘smartphonebidders’. Vroeger zei men een gebed voor het eten, nu maakt men een foto. Het is een fenomeen waar je moeilijk omheen kunt. Het maakt nu deel uit van het restaurantbezoek. Als ik zie dat een foto van slechte kwaliteit is, durf ik in te grijpen en er een te maken met hun smartphone. Die is vaak beter… Want het toppunt is dat ik ook foto’s maak in restaurants. Dat kan reclame zijn, maar ook, als de foto van slechte kwaliteit is, antireclame. Bovendien doen deze foto’s, die naar vrienden of op de sociale netwerken worden gestuurd, het effect van de verrassing, van het ontdekken van het bord en de visuele creatie teniet.’

Stéphane Dardenne (‘Les Caves d’Alex’ in Brussel)
Na in twee tweesterrenrestaurants (‘La Table de Maxime’ in Our-Paliseul en ‘L’Air du Temps’ in Liernu) te hebben gewerkt, werkt de beste sommelier van België (officiële wedstrijd, die van de Belgische Sommeliersgilde) nu in dit restaurant in Elsene.

‘Sinds enkele jaren is dit fenomeen in een stroomversnelling geraakt. Steeds meer chefs willen nu ‘Instagrammable’ gerechten presenteren. Is dit gewoon een rage die gaat vervagen? Sommige restaurants hebben verboden om foto’s te maken. Dat was het geval bij ‘Hertog Jan’ in Vlaanderen. Een driesterrenrestaurant in Duitsland laat smartphones toe aan tafel, maar geen fototoestellen. We leven in een tijdperk dat gedicteerd wordt door smartphones. Het is een echte verslaving. Het sturen van foto’s van gerechten gemaakt door chefs van sterrenrestaurants maakt deel uit van de positionele goederen, het is een blijk van succes in het leven. Bij de ‘Caves d’Alex’ zijn wij er niet tegen. Uiteindelijk ondervinden wij er geen rechtstreekse impact van.